Αφιερωμένο σε εκείνους που έχασαν τη ζωή τους σε κάποιον αγώνα δρόμου.
Συχνά γινόμαστε μάρτυρες ειδήσεων για τον θάνατο αθλούμενων κατά τη διάρκεια της άσκησης, σε στάδια και γυμναστήρια, δρόμους ή μονοπάτια, σε προπονήσεις ή αγώνες δρόμων αντοχής. Ενώ οι ετήσιοι θάνατοι στη χώρα μας είναι περισσότεροι από 125.000 (1), δεν αποτελεί αξιοπρόσεκτη είδηση η πλειονότητα αυτών, όταν γίνονται μέσα σε νοσοκομεία ή σπίτια ανθρώπων κι ας οφείλονται σε παχυσαρκία, κάπνισμα, αλκοόλ, κακή διατροφή και άλλα αίτια. Αντίθετα είναι ιδιαίτερα δελεαστική, «πιασάρικη» και επικοινωνιακή η προβολή κάποιου θανάτου που συνέβη, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα δρόμου, παρόλο που αυτές οι περιπτώσεις μετρούνται σε λίγες μόνο μονάδες ανά έτος.
Δυστυχώς, πολλοί δρομείς και αθλητές κάνουν τον απαραίτητο ιατρικό προαθλητικό έλεγχο μόνο μια φορά, στην αρχή της αθλητικής τους δράσης. Κατόπιν, θεωρούν ότι είναι καλυμμένοι για ολόκληρη την αγωνιστική τους πορεία, παρόλο που συμμετέχουν σε πλειάδα αγώνων διαφόρων αποστάσεων και οι προπονήσεις τους είναι έντονες, αθροίζοντας πολλά χιλιόμετρα εβδομαδιαία. Παραβλέπουν ότι η καρδιά είναι ένας μυς που στρεσάρεται και χρειάζεται ξεκούραση όπως το υπόλοιπο μυϊκό σύστημα. Όταν δεν ακολουθούν κάποιο δομημένο πρόγραμμα προπόνησης βασισμένο στις αρχές του περιοδισμού, την επιβαρύνουν μαζί με άλλα συστήματα του οργανισμού τους, προκαλώντας σειρά βλαβών, χάνοντας έτσι πολλά από τα οφέλη της άσκησης.
Για τους παραπάνω λόγους προτείνεται εμφατικά μια περίοδος ύφεσης της προπόνησης σε ένταση και όγκο, τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο και τακτικός επανέλεγχος της καρδιάς και των αιματολογικών παραμέτρων. Ο έλεγχος αυτός είναι ωφέλιμο να επαναλαμβάνεται ανά δύο χρόνια για τους αθλητές κάτω των 35 ετών και ανά έτος για άνδρες άνω των 35 ετών, ή όπως προτείνει ο αθλητικός καρδιολόγος κατά περίπτωση. Για τις γυναίκες, μετά τον αρχικό προαθλητικό έλεγχο, προτείνεται επανέλεγχος κάθε δύο χρόνια μετά τα 40 έτη ή όπως προτείνει ο καρδιολόγος, με πιθανή προτροπή για συχνότερο έλεγχο μετά την εμμηνόπαυση για αποφυγή ισχαιμικών επεισοδίων λόγω ορμονικών διαταραχών.
Στη χώρα μας, η διαρκής και συνεπής προτροπή των προπονητών και των γιατρών, όλων των ειδικοτήτων, για προληπτικές ιατρικές εξετάσεις πριν από την έναρξη οποιασδήποτε άσκησης, δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Δεν είναι λίγοι αυτοί που νομίζουν ότι η επίσκεψη σε έναν ιδιώτη καρδιολόγο είναι περιττό έξοδο.(2) Αρκετοί, επίσης, θεωρούν, ότι αφού τρέχουν 21 ή 42 χλμ. ή σηκώνουν στο γυμναστήριο περισσότερα βάρη ακόμη και από νεότερους αθλητές, δεν μπορεί παρά να είναι υγιείς εξ ορισμού. Παρόλο που η πλάνη τους είναι ευνόητη, το έχω ακούσει αρκετές φορές και εξακολουθώ να το ακούω.
Είναι δεδομένο και αποδεδειγμένο από πλειάδα ερευνών, ότι η φυσική δραστηριότητα θωρακίζει την υγεία μας, αυξάνει το προσδόκιμο ζωής, και μειώνει τους παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων και άλλων ασθενειών. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε όμως παράλληλα, ότι η έντονη άσκηση, αποτελεί ισχυρό στρες στον οργανισμό μας και ειδικά σε άτομα που έκαναν καθιστική ζωή και ξεκίνησαν πρόσφατα την άσκηση ή άτομα με προϋπάρχον παθολογικό υπόστρωμα νοσημάτων στα οποία μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες επιπλοκές, με πλέον οδυνηρή τον αιφνίδιο θάνατο.
Οι επιστημονικές έρευνες προτείνουν επίσης να δοθεί αυξημένη προσοχή στον προαθλητικό έλεγχο όσων δρομέων ήταν υπέρβαροι και παχύσαρκοι στο παρελθόν ή παραμένουν ακόμα και τώρα, και αυτών που ήταν δρομείς ή αθλητές παλιότερα και επιστρέφουν στην προπόνηση μετά από αποχή αρκετών ετών.
Ένας σωστός ιατρικός προληπτικός προαθλητικός έλεγχος, ανεξαρτήτως ηλικίας ή/και επιπέδου του αθλητή και της αθλήτριας, είναι σωστό να περιλαμβάνει ενδελεχή καρδιολογικό έλεγχο για ανίχνευση στεφανιαίας νόσου, μυοκαρδιοπαθειών ή αρρυθμιολογικά σύνδρομα. Αν ο καρδιολόγος κρίνει ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος λόγω οικογενειακού ιστορικού και άλλων ευρημάτων ή ο αθλητής επιθυμεί να αθλείται πιο εντατικά, μπορεί, και μάλλον σωστά, εκτός του καρδιογραφήματος, του υπερηχογραφήματος (τρίπλεξ) καρδιάς και την κλινική εξέταση, να προτείνει επιπλέον εξετάσεις όπως δοκιμασία κοπώσεως με ηλεκτροκαρδιογράφημα ή αξονική στεφανιογραφία.
Ο καρδιολόγος είναι αυτός που θα προτείνει στον αθλητή τον ενδεδειγμένο αιματολογικό έλεγχο και άλλες πιο ειδικές εξετάσεις, εφόσον κριθούν απαραίτητες. Αν, μάλιστα, σχετίζεται με αθλητές (αθλητίατρος, ειδικός αθλητικός καρδιολόγος κ.ά.), τότε τα αποτελέσματα θα είναι πιο ακριβή και πιθανά θα απαλλάξουν τον αθλητή από περιττή αγωνία (3). Ο παραπάνω προτεινόμενος έλεγχος δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα για να διασφαλιστεί η υγεία των αθλητών.
Παράλληλα, οι διοργανωτές αγώνων καλό θα είναι να φροντίζουν για την όσο το δυνατόν πολυπληθέστερη και πυκνή χιλιομετρικά ιατρική κάλυψη των αγώνων. Να διαθέτουν αρκετούς απινιδωτές, να προνοούν και να φροντίζουν για τη σωστή και τακτική ενυδάτωση και τροφοδοσία των δρομέων με συχνούς σταθμούς και τις απαραίτητες ποσότητες νερού και ηλεκτρολυτών, ανάλογες των συμμετεχόντων δρομέων. Ακόμα, να συμβουλευτούν, από την παραμονή του αγώνα, αξιόπιστες πηγές καιρικής πρόβλεψης, ώστε να προβλεφθούν ακραία υψηλές θερμοκρασίες ή υγρασία και να φροντιστεί η συχνότερη ενυδάτωση των αθλητών, καθώς και η παροχή ηλεκτρολυτών και ειδικά του νατρίου. Θα προέτρεπα σε αποστάσεις ημιμαραθωνίου ή μεγαλύτερες να φροντίζουν για την τροφοδοσία με ενεργειακά τζελ σε τουλάχιστον ένα σημείο περίπου στη μέση του αγώνα και σε περισσότερα σημεία για την απόσταση του μαραθωνίου και πάνω. Έτσι, θα βοηθηθούν και οι πιο αργοί ή αρχάριοι δρομείς.
Τέλος, στην «υπεύθυνη δήλωση» που υπογράφουν οι αθλητές, εξυπακούεται πως το απλό κλικ στο κουτάκι αποτελεί περισσότερο ανάληψη ευθύνης από την πλευρά του αθλητή, σε οτιδήποτε προκύψει, παρά εχέγγυο και αποδεικτικό μιας ιατρικά καλυμμένης στάσης.
Σίγουρα, θέλω να ασκούμαι για όσο το δυνατόν περισσότερα χρόνια. Σχεδόν ονειρεύομαι, από τώρα, τα γηρατειά με τη δυνατότητα να μπορώ να βγαίνω για ένα ήσυχο τρέξιμο, 3-4 φορές την εβδομάδα. Ποιος από όλους εμάς δεν θα ήθελε κάτι τέτοιο; Ίσως γι’ αυτό επιμένω στο ιατρικό κομμάτι. Γιατί η άσκηση από μόνη της δεν αρκεί για να με οδηγήσει εκεί.
Δημήτρης Τζεφαλής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής MSc.
Προπονητής δρομέων αντοχής
(1) Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι ετήσιοι θάνατοι στη χώρα μας για το 2024 ανήλθαν σε 126.129 (63.772 άνδρες και 62.357 γυναίκες), εξαιτίας ποικίλων αιτιών και ασθενειών ατόμων διαφόρων ηλικιών.
(2) Λόγω της δεδομένης, πολλές φορές, καθυστέρησης του δημοσίου συστήματος υγείας να ανταποκριθεί έγκαιρα στα ραντεβού και στην εξυπηρέτηση των ενδιαφερομένων.
(3) Εάν για παράδειγμα, όπως συμβαίνει συνήθως σε αθλούμενους, τα ηπατικά ένζυμα ή η CPK είναι ανεβασμένα, ενώ προηγήθηκε κάποια έντονη προπόνηση ή μεγάλης διάρκειας προπόνηση ή αγώνας.
Επιμέλεια άρθρου: Γιάννης Παττακός
Αρθρογραφία:
Corrado D., Basso C., Pavei A., Michieli P, Schiavon M., Thieve G. Trends in sudden cardiovascular death in young competitive athletes after implementation of a preparticipation screening program. JAMA. 2006; 296: 1593-1601.
Laily I., Wiggers TGH., van Steijn N., Bijsterveld N., Bakermans AJ., Froeling M., van den Berg-Faay S., de Haan FH., de Bruin-Bon RHACM., Boekholdt SM., Planken RN., Verhagen E., Jorstad HT. Pre-Participation Screenings Frequently Miss Occult Cardiovascular Conditions in Apparently Healthy Male Middle-Aged First-Time Marathon Runners. Cardiology. 2024;149(3):255-263. doi: 10.1159/000536553. Epub 2024 Feb 7. PMID: 38325343; PMCID: PMC11151998.
Leyk D, Rüther T, Wunderlich M, Sievert AP, Erley OM, Löllgen H, Leyk D. Utilization and implementation of sports medical screening examinations: survey of more than 10 000 long-distance runners. Dtsch Arztebl Int. 2008 Sep;105(36):609-14. doi: 10.3238/arztebl.2008.0609. Epub 2008 Sep 5. PMID: 19471622; PMCID: PMC2680562.
Εβδομαδιαία Στοιχεία Θανάτων: Περίοδος 1η έως 52η εβδομάδα, Ελληνική Στατιστική Αρχή 2024 // https://www.statistics.gr/documents/20181/e3d2218a-db36-1e1d-8cab-7559e8324b93
Μαρίνος Γ. Προαθλητικός Έλεγχος. Παρουσίαση - Eπιμόρφωση ΣΕΓΑΣ. 2017. Chromeextension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/ https://www.segas.gr/wpcontent/uploads/2022/05/Marinos_segas_1_2017.pdf
Βιβλιογραφία:
Δεληγιάννης Α. (1992) Ιατρική της άθλησης, 2η έκδοση. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 168-182
Στεργίου Δ. (2022) Ο ρόλος του προαθλητικού ελέγχου. Τρέχοντας το 2023, με το Athletics Magazine. Εκδόσεις Sportbook, Θεσσαλονίκη, 46-49
Τζεφαλής Δ. (2018) Φέρνοντας κοντά τις μεγάλες αποστάσεις. Εκδόσεις Sportbook, Θεσσαλονίκη, 28-29
Πρώτη δημοσίευση: Athletics Magazine 7/05/2025
